MAKALELER

Ticari işletmelerin varlık ve kaynaklarının yer aldığı mali tablolardır en kısa tanımı ile bilançolar. Ticari işletmelerin aktif, pasiflerinde yer alan varlık ve kaynaklar işletmelerin mali durumu konusunda muhataplarına bilgi vermesi açısından gerçeğe veya fiili duruma uygun olmasının önemi büyük. Bilançoda yer alan kalemlerin fiili durum ile uyumlu olması gerekir veya beklenir. Bilanço tarihi itibariyle bu amaçla Vergi Usul Kanununa göre (madde 186) mevcutları, alacakları, borçları saymak, ölçmek, tartmak ve değerlemek suretiyle kesin ve müfredatlı olarak tespit edilmesini yani envanter çıkarılmasını gerektirir. Fiili durumun kayıtlı durumla uyumlu olması gerekir. Örneğin kasa hesabında bilanço tarihinde kaydi olarak 75.000.-TL tutarı var iken, fiilen 50.000.-TL olması halinde fiili durum ile kaydi işlemlerin uyumsuz olduğu söylenebilir. Bu tür uyumsuzlukların bir kısmı vergi kanunlarında yer alan usul ve prosedürler uygulanmak suretiyle düzeltilebilir. Özellikle bilançoların varlık kısmında yer alan stok, taşınmaz, kasa ve alacaklar hesabının fiili duruma uygun hale getirilmesi için geçmişte de Kanunlarda düzeltme imkanlar sağlandı. Bir çok ticari işletme fiili durumları ile kaydı durumlarını yani bilançolarını uyumlu hale getirdiler. En son yayımlanan 7143 sayılı Kanun ve bir süre sonra yayımlanması beklenen Kanun ile ticari işletmelerin bilançoların yer alan;

• Emtiaları,
• Makine, teçhizat, demirbaşları,
• Kasa, ortaklardan alacakları,
• Taşınmazların değerlerini,

Düzeltme imkanı sağlanmaktadır.

Emtialara ilişkin düzeltme
Kayıtlarında olmayanlar için;
Bilanço esasına göre defter tutan gelir ve kurumlar vergisi mükellefleri işletmelerinde mevcut olduğu halde kayıtlarında yer almayan emtiaları kendilerince veya bağlı oldukları meslek kuruluşlarınca tespit edilecek rayiç bedel ile 31 Ağustos 2018 tarihine kadar envanter listesi ile vergi dairelerine bildirmek suretiyle kayıtlarına alabilme imkanı sağlanıyor.

Aktife kaydedilen emtialar için özel karşılık hesabı açılıyor. Emtialar için ayrılan karşılığın ortaklara dağıtılması veya tasfiye halinde sermaye unsuru sayılacak ve vergilendirilmeyecek. Beyan edilen emtialar üzerinden KDV eğer genel orana tabi ise % 10, indirimli orana tabi emtia beyanında ise tabi olduğu oranların yarısı esas alınmak suretiyle sorumlu sıfatı ile beyan edilecek ve aynı sürede ödenecek. Beyan edilen emtialar üzerinden sorumlu sıfatıyla ödenen KDV’ler hesaplanan KDV’lerden indirim konusu yapılabilecek.

Mevcut olmayanlar için;
Bilanço esasına göre defter tutan gelir ve kurumlar vergisi mükellefleri kayıtlarında yer aldığı halde işletmelerinde mevcut olmayan emtialarını 31 Ağustos 2018 tarihine kadar gayrisafi kar oranlarını dikkate alarak fatura düzenlemek ve her türlü vergisel yükümlülüklerini yerine getirmek suretiyle kayıt ve beyanlarına alabilecekler. Kayıtlarında yer alan ancak fiilen mevcut olmayan emtialara ilişkin ödenmesi gereken KDV ‘nin ilk taksidi beyanname verme süresi içinde, izleyen taksitler beyanname verme süresini takip eden ikinci ve dördüncü ayda olmak üzere üç eşit taksitte ödenecek.

Eczaneler için;

Eczanelerde kaydi olarak yer aldığı halde fiilen bulunmayan ilaçları 31 Ağustos 2018 tarihine kadar maliyet bedeli üzerinden fatura düzenlemek suretiyle kayıtlarından çıkarabilecekler. Bu şekilde kayıtlardan çıkarılan ilaçların maliyet bedeli üzerinden % 4 oranında hesaplana KDV ayrı bir beyanname ile beyan edilecek ve bu beyan süresi içinde ödenecek. Ödenen bu vergi hesaplanan KDV’den indirilemeyecek ve gider olarak dikkate alınamayacak.

Makine, Teçhizat, demirbaşlara ilişkin düzeltme

Bilanço esasına göre defter tutan gelir ve kurumlar vergisi mükellefleri işletmelerinde mevcut olduğu halde kayıtlarında yer almayan makine, teçhizat ve demirbaşları kendilerince veya bağlı oldukları meslek kuruluşlarınca tespit edilecek rayiç bedel ile 31 Ağustos 2018 tarihine kadar envanter listesi ile vergi dairelerine bildirmek suretiyle kayıtlarına alma imkanı sağlanıyor.

Envantere kaydedilen makine, teçhizat ve demirbaşları için özel karşılık hesabı açılacak. Ayrılan karşılık birikmiş amortisman sayılır. Makine, teçhizat ve demirbaşları için ayrılan karşılığın ortaklara dağıtılması veya tasfiye halinde emtialardan farklı olarak vergiye tabi olacak. Beyan edilecek makine, teçhizat ve demirbaşları üzerinden eğer genel orana tabi ise % 10, indirimli orana tabi ise tabi olduğu oranların yarısı esas alınmak suretiyle sorumlu sıfatı ile beyan edilecek ve aynı sürede ödenecek. Beyan edilen makine, teçhizat ve demirbaşları üzerinden sorumlu sıfatıyla ödenen KDV’ler hesaplanan KDV’lerden indirim konusu yapılamayacak

Kasa ve ortaklardan alacaklara ilişkin düzeltme

Bilanço esasına göre defter tutan kurumlar vergisi mükellefleri 31/12/2017 tarihli bilançolarında görülmekle birlikte işletmelerinde bulunmayan kasa mevcutları ile ortaklarından alacaklı oldukları tutarları (ödünç verme ve benzer nedenlerden kaynaklı olacak ve ortaklara borçlar varsa mahsup edilecek net tutar dikkate alınacak) 31 Ağustos 2018 tarihine kadar vergi dairesine beyan etmek suretiyle kayıtlarını düzeltebilecekler. Beyan edilen bu tutarlar üzerinden % 3 oranında vergi hesaplanacak ve beyanname verme süresi içinde ödenecek. Ödenecek bu vergiler mahsup edilemeyecek, kurumlar vergisi matrahının tespitinde gider olarak kabul edilmeyecek.

Taşınmazların değerlerine ilişkin düzeltme

Tam mükellefiyete tabi ve bilanço esasına göre defter tutan gelir ve kurumlar vergisi mükellefleri kanunun yürürlüğe gireceği tarihte aktiflerinde bulunan taşınmazlarını 31/09/2018 tarihine kadar kanunda belirlen YI-ÜFE değerleri dikkate alarak yeniden değerleyebilirlecekler.

Yeniden değerlemede, taşınmazların ve bunlara ait amortismanların kanunun yürürlüğe gireceği tarih itibariyle yasal kayıtlarında yer alan değerleri dikkate alınacak.

Yeniden değerleme sonucunda taşınmazların yeniden değerleme sonrası ve öncesi net bilanço aktif değerleri arasındaki değer artış farkı bilançonun pasifinde özel bir fon hesabında gösterilecek. Yeniden değerlemeye tabi tutulan kıymetlerin yeni değerleri üzerinden amortisman ayrılmaya devam edilecek.

Pasifte özel bir fon hesabında gösterilen değer artışı üzerinden % 5 oranında vergi işlemin yapıldığı tarihi izleyen ayın 25 inci günü akşamına kadar beyan edilecek ve bu sürede ödenecek. Ödenen bu vergi mahsup ve gider olarak kabul edilmeyecek.

Fon hesabında yer alan tutarın sermayeye ilave dışında başka hesaba nakledilmesi, işletmeden çekilmesi halinde bu dönem gelir ve kurumlar vergisine tabi tutulacak. Sözkonusu kıymetlerin elden çıkarılması halinde kazancın tespitinde dikkate alınmayacak. Yani satış halinde satış kazancını artıran bir unsur olarak değerlendirilmeyecek ve fon tutarı kadar bir tutar maliyet olarak dolaylı olarak dikkate alınmış olacaktır.

İlk üçü 18/05/2018 tarihli Resmi gazetede yayımlanan Kanunda yer alan taşınmaza ilişkin düzenleme ise henüz yayımlanmayan ancak kısa sürede yayımlanması beklenen bu hükümlerden bir çok firmanın yararlanması beklenmekte. Getirilen düzenlemeler ile bilançoların günceli ve gerçeği gösteren mali tablolar olması sağlanırken bir taraftan da vergisel avantajlar sağlanmaktadır. Yukarıda açıkladığımız hususlar tablo halinde aşağıda özet olarak yer almakta.

Düzeltme Konusu	Son Başvuru	Vergi	Ödeme	Mahsup / Gider
Emtialar (mevcutta olan, kayıtlarda olmayan)	31/08/2018	%10 KDV (%8-1 orana tabi ise yarısı)	Beyan Süresince Ödenecek	Hesaplanan KDV'den indiriliyor
Emtialar (kayıtlarda olan mevcutta olmayan )	31/08/2018	Gelir/Kurumlar Vergisi ile KDV (tabi olduğu oran)	KDV 1. Taksit beyan 2 ve 3. Taksit 2. Ve 4. aylarda	Geçici vergi bey. ile gelir/kurumlar vergisi beyanı ile KDV leri ödeniyor.
Eczane (kayıtlarda olan mevcutta olmayan )	31/08/2018	%4	Beyan süresince ödenecek	Hesaplanan KDV’den indirilemiyor gider vs. yazılamıyor
Makine, Teçhizat ve Demirbaşlar	31/08/2018	%10 KDV (%8-1 orana tabi ise yarısı)	Beyan süresince ödenecek	Hesaplanan KDV’den indirilemiyor gider vs. yazılamıyor
Kasa ve Ortaklardan Alacaklar	31/08/2018	%3	Beyan süresince ödenecek	Hesaplanan KDV’den indirilemiyor gider vs. yazılamıyor
Taşınmazlar	31/08/2018	Özel fon üzerinden %5	Beyan süresince ödenecek	Hesaplanan KDV’den indirilemiyor gider vs. yazılamıyor

İsmail KÖKBULUT

Yeminli Mali Müşavir